Patlama Nedir? Hangi Ortamlar Patlayıcıdır?
PATLAMA NEDİR?
Patlama, ani bir yanma süreci sonucu meydana gelen hızlı bir gaz genişlemesidir. Bu genişleme, bir patlama dalgası yaratarak ani bir basınç artışına neden olur. Patlamalar genellikle yüksek sıcaklık, basınç ve gürültü ile karakterizedir.
Patlamaların meydana gelmesi için patlama üçlemesi adı verilen üç faktörün bir araya gelmesi gereklidir: oksijen, yakıt ve bir ateşleme kaynağı. Bu üç faktör, patlamaların meydana gelmesi için gerekli olan yanma reaksiyonunu başlatır.
Patlamalar farklı ortamlarda meydana gelebilirler, örneğin patlayıcı gazlar, tozlar, sıvılar ve diğer malzemelerle dolu kaplar veya tesislerde. Patlamalar genellikle ciddi yaralanmalara, ölümlere, büyük hasara ve yangınlara neden olabilirler
Genel olarak patlamalar kapalı yerlerde meydana gelir. Kapalı bir yerde bir tank içerisinde veya bir bina içerisinde yanabilecek bir gaz veya parlayıcı sıvı buharı olduğu zaman, çok küçük bir kıvılcım ile tutuşur. Alev tutuşma noktasından başlayarak süratle kapalı hacım içinde yayılır. İçeride bulunan gazın sıcaklığı artar ve gaz genleşir. Genleşen gaz ileriye doğru basınç dalgaları şeklinde hareket ederek alevin önündeki gazı sıkıştırır ve gaz sıkışma sonucu daha fazla ısınır. Alev bu sıkışan bölüme ulaştığı zaman burada da büyük bir hızla yanmaya devam eder. Yanmanın olduğu yer kısmen veya tamamen kapalı olduğu için, yanmanın en yüksek hıza eriştiği zaman patlama olur.
Toz ve halindeki katı parçacıkların da havayla (oksijenle) belirli oranları patlayıcıdır. Eğer ateşleyici bir kaynak varsa bu parçacıklar patlama ile yanmaya başlarlar ve civardaki toz ve hava karışımlarını da ateşleyerek seri patlamalar haline dönüşebilirler.
Bir tozun patlaması için yanabilir olması gerekir ancak her yanıcı toz patlar anlamına gelmez. Patlama içinde parlamada olduğu gibi belirli konsantrasyon limitleri vardır ki buna patlama aralıkları denir. Bu aralıkların altındaki ve üstündeki konsantrasyonlarda patlama olmaz.
Tanımlardan da anlaşıldığı gibi maddelerin yanma ve patlama özellikleri onların alev alma noktalarına yani parlama noktalarına bağlıdır.
Parlama noktaları önemlidir çünkü sıvının kendisi değil buharı yangın tehlikesini yaratır.Parlama noktası düştükçe yangın tehlikesi artar. Atmosfer sıcaklığından daha düşük parlama noktasına sahip sıvılar ısının etkisi ile büyük miktarlarda buhar oluştururlar.
PATLAYICI ORTAM NEDİR?
Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı nitelikteki gaz, toz veya buharın hava ile karışarak patlayıcı kıvama geldikleri yerlere patlayıcı ortam denir. Patlayıcı ortam oluşması ve tehlike yaratabilmesi için üç unsurun bir araya gelmesi gerekir.
A. ; Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı gaz, buhar veya toz
B: Hava (Oksijen)
C: Enerji, patlamayı ateşleyecek bir kıvılcım veya güç kaynağı.
Bu üç unsurdan biri devre dışı edilebilirse patlama tehlikesi kalmaz.